W krajobrazie globalnych ryzyk identyfikowanych przez inwestorów dominują ryzyka środowiskowe – wynika z tegorocznego raportu Światowego Forum Ekonomicznego (WEF). Aż dwie trzecie respondentów biorących udział w badaniu WEF uważa ekstremalne zjawiska pogodowe za największe ryzyko, które może być źródłem globalnego kryzysu.
W sumie aż połowa z 10 największych globalnych zagrożeń wskazanych w badaniu dotyczy klimatu i zasobów naturalnych. Obok wspomnianych gwałtownych zjawisk pogodowych są to jeszcze: niedobory surowców, zanieczyszczenia, utrata bioróżnorodności i krytyczne zmiany w kluczowych procesach regulujących zmiany klimatyczne. Są one ze sobą powiązane i wzajemnie się wzmacniają. Trzy kategorie ryzyk związane są z aspektami technologicznymi (dezinformacja, cyberbezpieczeństwo, skutki wdrażania AI), a dwie – społecznymi (polaryzacja społeczna, wymuszone migracje).
Potęga natury. Nasz rozwój opiera się na klimacie
To, jak poważna jest skala ryzyk związanych z klimatem i środowiskiem, doskonale obrazują konkretne liczby. A te potrafią być zaskakujące. W sumie połowa światowego PKB jest w wysokim lub umiarkowanym stopniu zależna od sił przyrody[1]. Budownictwo, rolnictwo oraz żywność i napoje to trzy największe sektory globalnej gospodarki, które są najbardziej zależne od natury. Sektory te opierają się albo bezpośrednio na zasobach z lasów i oceanów, albo na świadczeniu usług zależnych od ekosystemów, zdrowej gleby, czystej wody i stabilnego klimatu. W obliczu poważnych zmian klimatycznych, funkcjonowanie tych branż może być poważnie zagrożone.
To nie wszystko. Już pięć lat temu ONZ szacował, że około miliona gatunków roślin i zwierząt na świecie jest zagrożonych trwałym wyginięciem. Ostatnio pojawiły się nowe szacunki, które sugerują, że zagrożonych może być nawet 2 miliony gatunków. Samo wymieranie owadów zapylających zagraża obszarom rolniczym, na których uprawiane są co roku rośliny o łącznej wartości 577 miliardów USD[2].Dlatego tak ważne jest inwestowanie w różnorodność biologiczną, która ma znaczenie zarówno środowiskowe, jak i ekonomiczne. Szacunki Światowego Forum Ekonomicznego sugerują, że ochrona przyrody i zwiększenie różnorodności biologicznej mogą wygenerować możliwości biznesowe o wartości 10 bilionów dolarów rocznie i stworzyć prawie 400 milionów nowych miejsc pracy[3].
Mitygowanie ryzyka wymaga strategicznego podejścia
Chociaż zidentyfikowane ryzyka mają poważny charakter, nie musza się zmaterializować. Do tego, by im przeciwdziałać, konieczna jest zmiana sposobu myślenia, rozpoznanie pełnej skali ryzyka i przygotowanie się na to, jak reagować i zapobiegać ich konsekwencjom. Innymi słowy, potrzeba myślenia strategicznego, przejścia od relacji pionowych do całościowego spojrzenia, które pozwoli dzisiejsze ryzyka przekuć w szanse. Priorytetem jest dalsza redukcja emisji i konkretne działania wszystkich uczestników rynku w celu utrzymania, a nawet, tam gdzie jest to możliwe i niezbędne, przyspieszenia tempa i skali zielonej transformacji oraz zwiększenia ochrony bioróżnorodności.
Rosnące zainteresowanie koncepcją ESG odzwierciedla szerszą zmianę myślenia w kierunku zrównoważonych praktyk biznesowych, napędzaną zrozumieniem, że długoterminowy sukces wymaga czegoś więcej niż koncentracji wyłącznie na krótkoterminowych wynikach finansowych. Wymaga to zaangażowania w działania, które są zrównoważone środowiskowo, społecznie odpowiedzialne, uczciwe i transparentne.
O trendzie ESG mówi się najczęściej w kontekście strategii przedsiębiorstw, kryteriów inwestowania czy obowiązków raportowych, ale u podstaw tych działań znajduje się ryzyko ESG, a właściwie włączenie ryzyk środowiskowych, społecznych czy związanych z ładem korporacyjnym do całościowego systemu zarządzania ryzykiem przez organizacje i traktowanie ich na równi z innymi, „tradycyjnymi” rodzajami ryzyk, które związane są z naszym biznesem.
Czym jest ryzyko ESG?
Raport MSCI z 2022 r. ujawnił, że ponad 70 proc. firm na świecie jest narażonych na ryzyko ESG w co najmniej umiarkowanym zakresie, co potwierdza, że zagadnienie jest powszechne w różnych branżach[4].
Ryzyko ESG lub inaczej mówiąc ryzyko dla zrównoważonego rozwoju, oznacza sytuację wynikającą z czynników środowiskowych (E-Environmental), społecznych (S-Social) lub ładu korporacyjnego (G-Governance), która, w przypadku jej wystąpienia, mogłyby mieć rzeczywisty lub potencjalny wpływ na działalność organizacji.
Ryzyka środowiskowe obejmują wszystkie aspekty związane z wpływem działalności firmy na środowisko naturalne, w tym emisje, zanieczyszczenia, odpady, wykorzystanie zasobów i wpływ w zmiany klimatyczne. Warto pamiętać, że ryzyka środowiskowe to nie tylko wyrządzone szkody, ale także konsekwencje finansowe takich działań. Ryzyka społeczne z kolei koncentrują się na relacjach organizacji z ludźmi – pracownikami, klientami, społecznościami i dostawcami i obejmują takie kwestie jak przestrzeganie praw człowieka, zapewnienie godnych warunków pracy, przeciwdziałanie wszelkim formom dyskryminacji, a także zapewnienie bezpieczeństwa danych. Ryzyka związane z ładem korporacyjnym odnoszą się natomiast do sposobu zarządzania firmą i obejmują takie obszary jak różnorodność personelu, wynagrodzenia, odpowiednie zarządzanie ryzykiem korupcji czy przejrzystość działań kierownictwa firmy.
Omówione powyżej ryzyka mogą materializować przejawia się na różne sposoby, począwszy od bezpośrednich kosztów finansowych wynikających np. z kar nałożonych za szkody wyrządzone środowisku, a kończąc na konsekwencjach związanych z utratą reputacji lub zaufania konsumentów, które z resztą w długim terminie mogą także przełożyć się na pogorszenie wyników finansowych.
Analiza ryzyka ESG to systematyczny proces identyfikacji, oceny i priorytetyzacji ekspozycji organizacji na ryzyka ESG. Analiza ta pomaga firmom lepiej zrozumieć ich krajobraz ryzyka ESG i opracować strategie łagodzenia potencjalnych negatywnych skutków. Co więcej, regularne monitorowanie wskaźników ryzyka ESG oraz otoczenia zewnętrznego pozwala firmom lepiej przygotować organizację na ryzyka pojawiające się na horyzoncie.
Dla firm, które chcą wykorzystać korzyści płynące ze skutecznego zarządzania ryzykiem ESG, kluczowe znaczenie ma włączenie tych zagadnień do całościowej strategii. W tym zakresie integracja obejmuje zarówno włączenie zagadnień ESG do celów biznesowych, jak i zarządzania ryzykiem ESG do procesów planowania strategicznego oraz zapewnienie zaangażowania i odpowiedzialności kierownictwa i personelu na najwyższym poziomie.
Podsumowując, zarządzanie ryzykiem ESG nie jest już opcjonalne dla firm, które chcą rozwijać się we współczesnym świecie. Jest to stały element odpowiedzialnego prowadzenia biznesu, który odpowiada na potrzeby i oczekiwania szerokiego grona interesariuszy.
[1] WEF_New_Nature_Economy_Report_2020.pdf (weforum.org)
[4] Understanding ESG Risks: A Guide for Businesses Going Green (lythouse.com)
Tomasz Bartmiński
Członek zarządu PFR TFI ds. ryzyka. Z rynkiem kapitałowym związany od początku swojej kariery zawodowej. Posiada wieloletnie doświadczenie zarówno w obszarze zarządzania ryzykiem, jak i zarządzania funduszami, które zdobywał w towarzystwach funduszy inwestycyjnych oraz domach maklerskich. Interesuje się problematyką zrównoważonego rozwoju oraz nowymi technologiami w finansach, w tym rozwiązaniami w zakresie robodoradztwa.
