Kwestie środowiskowe, społeczne i związane z ładem korporacyjnym (ESG) stały się jednym z priorytetów dla współczesnego biznesu.
Akcjonariusze i interesariusze coraz częściej oczekują od firm większej odpowiedzialności. Do tego dochodzą jeszcze wymogi regulacyjne. Firmy znajdują się dziś pod dużą presją, aby analizować i uwzględniać swój wpływ na środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny, a także zapewnić, że prowadzą swój biznes w sposób zrównoważony, etyczny i uczciwy. Aby było to możliwe, niezbędne jest spojrzenie na strategię ESG w kontekście całego łańcucha wartości, w tym także aktywności dostawców, kontrahentów i partnerów biznesowych. Włączenie czynników ESG do zarządzania łańcuchem dostaw może pomóc firmom w faktycznej integracji zasad zrównoważonego rozwoju do swojej działalności, skutecznym zarządzaniu ryzykami, przygotowaniu się na wyzwania regulacyjne, rzetelnym raportowaniu i wreszcie czerpać korzyści z transformacji.
Przedsiębiorstwa odgrywają kluczową rolę w budowaniu zrównoważonej i sprawiedliwej gospodarki i społeczeństw. Aby jednak ten wpływ faktycznie obejmował całość operacji biznesowych, powinien uwzględniać pełny łańcuch wartości. Jak przekonuje Daniel Weise w książce „Profit from the Source” firmy mogą stać się zrównoważone tylko wtedy, gdy współpracują ze swoimi dostawcami w zakresie przestrzegania zasad ESG. Skąd wynika tak istotna rola dostawców surowców i materiałów, podwykonawców i partnerów biznesowych? Odpowiadając w największym skrócie: z tego, jak złożona jest dziś gospodarka. Jak wynika z danych PwC, aż 80 proc. towarów, które są przedmiotem handlu, przechodzi przez globalne łańcuchy dostaw. Oznacza to, że przy właściwym zarządzaniu łańcuchy dostaw mogą stać się dla firm pewnego rodzaju dźwignią, która pomoże im wywierać pozytywny wpływ na ich otoczenie.
Jak lepiej zrozumieć swój łańcuch dostaw?
Do tego, by bardziej wnikliwie przyjrzeć się dostawcom, podwykonawcom i partnerom biznesowym, skłaniają unijne regulacje w obszarze ESG. W rozumieniu ESRS (Europejskich Standardów Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju) łańcuch wartości obejmuje zarówno własne operacje biznesowe, jak i cały łańcuch dostaw, a więc także logistykę przychodzącą, operacje związane z magazynowaniem, logistykę wychodzącą, marketing i sprzedaż, a także wszelkie usługi posprzedażowe.
Warto mieć świadomość, że coraz więcej regulacji związanych z ESG dotyczy już nie tylko największych firm, lecz także podmiotów, które z nimi współpracują jako dostawcy czy podwykonawcy. Wielka Brytania, Francja, Holandia, Norwegia i Austria należą do krajów, w których obowiązują już przepisy regulujące procedury należytej staranności w zakresie praw człowieka. Niemcy, wprowadzając ustawę o łańcuchu dostaw “German Supply Chain Act”, również dążą do zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw w tym zakresie, przyspieszenia zielonej transformacji i ochrony praw człowieka.
Pod koniec maja Rada UE przyjęła ostateczną treść dyrektywy w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw (CSDDD). W najbliższym czasie spodziewane jest ogłoszenie tekstu dyrektywy w dzienniku urzędowym UE, wraz z którym rozpocznie się bieg dwuletniego terminu na przygotowanie polskiego aktu wykonawczego (ustawy). Dyrektywa będzie wdrażana etapami i ustanowi przepisy nakładające obowiązki dla przedsiębiorstw dotyczące rzeczywistych i potencjalnych niekorzystnych skutków dla praw człowieka i środowiska w odniesieniu do ich własnej działalności, działalności ich jednostek zależnych oraz działalności prowadzonej przez ich partnerów biznesowych w ramach łańcucha aktywności przedsiębiorstwa. Bezpośrednio będzie obejmowała tylko największe firmy (decydujące będzie kryterium zatrudnienia o osiągane obroty – będą to następujące progi: od 2027 r.: zatrudnienie ponad 5000 pracowników i obroty przekraczające 1500 mln euro, następnie od 2028 r. zatrudnienie ponad 3000 pracowników i obroty powyżej 900 mln euro i od 2029 r. zatrudnienie ponad 1000 pracowników i obroty przekraczające 450 mln euro).
Obowiązkami wynikającymi z dyrektywy CSDDD nie będą bezpośrednio objęte małe i średnie przedsiębiorstwa, jednak wejście przepisów w życie mimo to będzie oddziaływało również na sektor MŚP, ponieważ firmy te bardzo często są partnerami czy dostawcami dużych przedsiębiorstw.
Ryzyka ESG wymagają działania na wielu poziomach
Dane z tegorocznego raportu Sphera Supply Chain Risk Report[1] pokazują, że w 2023 roku rosły ryzyka związane z ESG w łańcuchach dostaw. Według autorów raportu w całej kategorii komunikaty wskaźnikowe zwiększyły się o 6 proc. W tym liczba zgłoszeń dotyczących praw człowieka wzrosła o 12 proc., kwestii związanych z praktykami pracowniczymi o 13 proc., a kwestii związanych z ESG związanych z naruszeniami praktyk środowiskowych o 1 proc.
Optymalizując strukturę łańcucha dostaw i dywersyfikując dostawców, firmy mogą lepiej radzić sobie z niepewnością i bardziej skutecznie planować własne operacje biznesowe. Jednocześnie, z uwagi na rosnącą złożoność i globalny charakter łańcuchów dostaw, firmom coraz trudniej jest uzyskać wiarygodne informacje na temat działań ich dostawców. A skoro coś znajduje się poza naszym wpływem i możliwościami zbadania, bardzo często odkładamy to na bok. Tymczasem nie możemy zapominać, że również działania naszych partnerów biznesowych mogą mieć wpływ na wyniki, reputację czy relacje z innymi interesariuszami. Wiele firm już działa w tym obszarze.
W pierwszej połowie lipca duńska grupa LEGO poinformowała o uruchomieniu nowego programu zrównoważonego rozwoju dostawców. Decyzja ta była efektem przekonania, że firma, która na co dzień korzysta z całego szeregu dostawców i partnerów handlowych bez współpracy z nimi nie jest w stanie uzyskać założonego w strategii ESG celu osiągnięcie pełnej neutralności klimatycznej w ciągu najbliższych 25 lat.
Digitalizacja i optymalizacja
Eksperci Everstream Analytics, którzy od lat zajmują się łańcuchami dostaw przekonują, że skutecznym rozwiązaniem – umożliwiającym głębszy wgląd w ryzyko w wielowarstwowych sieciach dostaw – jest technologia. Dzięki zastosowaniu sztucznej inteligencji możemy już dziś prowadzić precyzyjny monitoring dostaw. Technologia umożliwia śledzenia materiałów w całym ich cyklu życia, umożliwiając firmom poznanie pochodzenia materiałów, sposobu ich wytworzenia i przestrzegania etycznych praktyk w trakcie ich produkcji. Sztuczna inteligencja może być wykorzystywana do obliczania całkowitego śladu węglowego łańcucha dostaw, wspierając wszelkie działania dokumentacyjne i sprawozdawcze. A oprogramowanie do zarządzania ryzykiem może ostrzegać menedżerów o problemach krytycznych dla firmy, zanim zaszkodzą one operacjom lub reputacji firmy[2].
Digitalizacja sieci łańcucha dostaw umożliwiła śledzenie i udostępnianie informacji w celu lepszej identyfikacji i zarządzania ryzykiem oraz osiągnięcia przejrzystości. Oprogramowanie i zaawansowane narzędzia technologiczne mogą zbierać, agregować, analizować duże ilości danych ESG i pomagać menedżerom łańcucha dostaw monitorować, zarządzać i optymalizować ich łańcuchy dostaw, jednocześnie angażując sztuczną inteligencję do tworzenia modeli, które umożliwiają kompleksową widoczność.
Ekspansja zagraniczna – sposób na odporność w łańcuchu dostaw
Całościowe podejście do zarządzania łańcuchem dostaw oznacza także dążenie do zapewnienia ich większej odporności. Zwłaszcza w wyniku zakłóceń, które w ostatnich latach dotknęły światową logistykę. W odpowiedzi firmy na nowo definiują, skąd chcą sprowadzać półprodukty, gdzie magazynują zapasy, skąd pozyskują materiały i gdzie wykonają końcowy montaż. Zmiany ukierunkowane są przede wszystkim na budowanie bardziej regionalnych i lokalnych baz produkcyjnych. Stąd tak silny wpływ nearshoringu w bezpośrednich inwestycjach zagranicznych.
Ekspansja zagraniczna w wielu przypadkach pozwala na skrócenie łańcucha dostaw. Firma budowlana, która zainwestuje na rynku zagranicznym w lokalnego producenta lub wykonawcę, nie musi już przewozić wielu materiałów i pracowników. Nawet jeżeli nie rezygnuje z tego całkowicie, to w sposób znaczący może takie przewozy ograniczyć. Podobnie będzie z firmą logistyczną a nawet producentem oprogramowania. Skrócenie łańcucha dostaw ogranicza negatywny wpływ na środowisko.
Aby wzmocnić procesy logistyczne w łańcuchu wartości, Pekabex – producent prefabrykatów z Poznania, już pod koniec 2020 r. postanowił nabyć fabrykę Fertigteilwerk Obermain GmbH w Bawarii. Zakład ten miał podobny profil produkcji i obsługiwał lokalny rynek. Dla Pekabex to szansa wejścia na nowy rynek i obsługiwanie klientów z zakładu, który pozwala skrócić łańcuchy dostaw co obniża koszty transportu oraz zmniejsza wpływ na środowisko. Transakcję współfinansował zarządzany przez PFR TFI Fundusz Ekspansji Zagranicznej.
Niektóre firmy przewidują, że nearshoring znacząco zwiększy ich referencje w zakresie ESG. Niższe emisje, dywersyfikacja producentów i bardziej efektywne wykorzystanie infrastruktury to tylko niektóre z głównych możliwości, na które liczą. Nearshoring pozwala firmom zmniejszyć swój ślad węglowy związany z transportem na bardzo duże odległości. Ale to nie wszystko, ponieważ umożliwia producentom przyjęcie bardziej zrównoważonych praktyk i wykorzystanie czystszych źródeł energii[3]. Może także tworzyć lokalne miejsca pracy, pozytywnie wpływając na gospodarkę – zarówno kraju macierzystego, jak i goszczącego.
Wojciech Jabłoński
Menedżer inwestycyjny Funduszu Ekspansji Zagranicznej PFR TFI. Odpowiada za cały proces inwestycyjny – od pozyskiwania transakcji, przez negocjacje, przygotowanie dokumentacji transakcyjnej, do nadzoru nad projektami. Z rynkiem finansowym związany od 12 lat. Doświadczony menedżer z ekspertyzą w zarządzaniu funduszami inwestycyjnymi. Współpracował przy tworzeniu i zarządzaniu kilkudziesięcioma funduszami inwestycyjnymi.
[1] Sphera Supply Chain Risk Report 2024
[2] https://www.everstream.ai/articles/supply-chain-esg-15-fundamentals/;dostępne 16.07.2024
[3] Nearshoring, Friendshoring and Reshoring: Heads Up to Equity Allocators – MSCI
