Miniony rok jest z kolejnym już rokiem, w którym szeroko pojęte zrównoważone finanse – rozumiane zarówno jako problem finansowania transformacji energetycznej i dekarbonizacji gospodarki, jak i kwestię głębszej integracji ryzyk ESG w strategiach inwestycyjnych – umocniły swoje miejsce w mainstreamie debaty publicznej i działań z zakresu polityk publicznych.
Globalnie najważniejszym wydarzeniem była konferencja COP26. Podczas niej instytucje finansowe zarządzające łącznie aktywami wartymi 130 bln dolarów, zrzeszone w kierowanej przez Marka Carneya inicjatywie GFANZ zobowiązały się, że ich portfele inwestycyjne osiągną stan zerowych emisji, zgodnie z wymaganiami Porozumienia Paryskiego. Ponadto, również na COP26, Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, publikująca standard rachunkowości MSSF, ogłosiła rozpoczęcie prac nad międzynarodowymi standardami w zakresie raportowania ryzyk i informacji klimatycznych.
Zobowiązanie inwestorów na COP26 nie było jedynym znakiem, że biorą oni kwestie klimatyczne poważnie. Uwagę prezesów największych spółek przykuły w 2021 roku wiadomości o „przewrotach” akcjonariuszy na walnych zgromadzeniach amerykańskich paliwowych gigantów, firm Exxon i Chevron. Kwestia klimatu znów pojawiła się jako jeden z głównych wątków w liście prezesa BlackRock do prezesów zarządów. Ta presja utrzyma się zapewne w nadchodzącym roku.
Inwestorzy instytucjonalni nie tylko jednak wywierali presję na bardziej rzetelne podejście do klimatu, ale sami się pod nią znaleźli. Głośne oskarżenia o greenwashing padały z ust insiderów z inwestycyjnych gigantów – Tariqa Fancy’ego, byłego szefa ESG w BlackRock oraz Desiree Fixler, pracującej w obszarze dla jednej ze spółek z grupy Deutsche Bank, DWS. To drugie oskarżenie poskutkowało z resztą wszczęcia przez amerykańskiego nadzorcę, SEC, postepowania wobec firmy. Widmo oskarżeń o greenwashing, kardynalny grzech ESG, zmaterializowało się więc w 2021 roku nad głowami największych graczy sektora zarządzania aktywami i będzie ich nawiedzać z pewnością wielokrotnie.
W Unii Europejskiej rok 2021 to przede wszystkim rok dużych postępów w pracach legislacyjnych nad najważniejszymi aktami realizującymi strategię zrównoważonych finansów Komisji Europejskiej, a także prace nad finalizacją dużych inwestycji ze środków publicznych.
Inwestycje publiczne w ramach unijnego Funduszu Odbudowy związane są z pandemią, jednak zgodnie z zasadami programu, co najmniej 37% z 750 mld euro udostępnianych środków musi zostać przez Państwa Członkowskie przeznaczone na zieloną transformację. Innym ważnym programem publicznym przyjętym w poprzednim roku jest Fundusz Sprawiedliwej Transformacji, o łącznej wartości 17 mld euro. Dla rynków finansowych ważniejsza była jednak zapewne emisja pierwszych zielonych obligacji przez samą Unię. Emisja, o wartości 12 mld euro była 11 razy nadsubskrybowana.
W dziedzinie prac legislacyjnych, Komisja przedstawiła szereg ważnych projektów: delegowanego rozporządzenia do Taksonomii ustanawiającego techniczne kryteria dla kryterium klimatycznego, unijnego standardu zielonych obligacji oraz zmian w Dyrektywy o Raportowaniu Niefinansowym. Ponadto Komisja przyjęła delegowane rozporządzenie dotyczące ujawnień na gruncie Taksonomii oraz akty delegowanych inkorporujące kwestie klimatyczne do najważniejszych aktów regulujących funkcjonowanie zarządzających funduszami oraz firm inwestycyjnych (UCITS, AIFMD i MIFID), które wejdą w życie w przyszłym roku.
Najważniejszym jednak aktem prawnym, który w 2021 roku wszedł w życie było niewątpliwie rozporządzenie SFDR, które uczestnicy rynku finansowego musieli zacząć stosować już w marcu tego roku. SFDR nakłada obowiązki informacyjne na podmioty zarządzające aktywami i oferujące „zrównoważone” produkty (np. fundusze ESG). Jak pokazują badania rynku, wejście SFDR w życie poskutkowało ograniczeniem przez oferujących produkty finansowe zielonego marketingu. Dane pokazują jednak, że jest ono stosowane mocno niejednolicie. Zmienić to mogą wydane na jego potrzeby przepisy techniczne (RTS), które powinny wejść w życie wraz z początkiem 2023 roku, ale do których inwestorzy będą przygotowywać się już w nadchodzącym roku.
Warto też przypomnieć o wydarzeniach w bankowości centralnej. Banki centralne, zwłaszcza te, które prowadzą skupy aktywów na dużą skalę mogą oddziaływać na podejście całego rynku zarówno do „zielonych” jak i „brązowych” aktywów. Europejski Bank Centralny opublikował w lipcu wyniki rewizji strategii polityki pieniężnej, w ramach której uwzględnione zostały aspekty niefinansowe. EBC zapowiedział plany uwzględnienia ryzyka klimatycznego w prowadzonych operacjach otwartego rynku, obejmujące przynajmniej wymogi informacyjne w tym zakresie. Podejście EBC opiera się więc na mitygowaniu „ryzyka klimatycznego”, raczej niż bezpośrednim wsparciu zielonych aktywów. Bank Anglii również zapowiedział zmiany w swoim programie skupu obligacji korporacyjnych, jednak jego zadeklarowanym celem jest zachęcanie emitentów do obniżenia emisji gazów cieplarnianych.
Zobacz więcej podsumowań 2021 >>
2022
W roku 2022 w Unii z pewnością dalej trwać będą prace legislacyjne, finalizujące ważne inicjatywy regulacyjne, takie jak standard zielonych obligacji czy nowa Dyrektywa o Raportowaniu Niefinansowym. Część z uchwalonych w tym roku regulacji wejdzie ponadto w życie.
Jednak rok 2022 to też rok, w którym unijne inicjatywy regulacyjne będą musiały po raz pierwszy zostać zastosowane w praktyce przez szerokie grono podmiotów. Chodzi tutaj przede wszystkim o klasyfikację działalności przedsiębiorstw zgodnie z Unijną Taksonomią. Od tego roku dokonywać jej będą musiały podmioty zobowiązane do raportowania na gruncie Dyrektywy o Raportowaniu Niefinansowym, czyli duże spółki giełdowe i instytucje finansowe, a całoroczna informacja podlegać będzie ujawnieniu w raporcie niefinansowym za rok 2023. Dla banków i zarządzających funduszami oznacza to konieczność raportowania tzw. green asset ratio, czyli odsetka zielonych aktywów w ich portfelu kredytowym lub inwestycyjnym.
Rok 2022 będzie też zapewne pierwszym, w którym – przynajmniej w pracach legislacyjnych – klimat przestanie być jedynym priorytetem. To obszar, na którym unijni prawodawcy skupili się w pierwszej kolejności, dając sobie więcej czasu na inne kwestie. Spodziewać się więc należy technicznych kryteriów, przyjmowanych na gruncie unijnej Taksonomii, dla celów środowiskowych innych niż klimatyczne. W pracach znajdzie się też Taksonomia Społeczna, która miałaby wyznaczać standardy raportowania o odpowiedzialnej działalności firm i inwestorów w odniesieniu do kwestii społecznych.
Kolejnym obszarem przedmiotowym, które znajdzie się pod lupą regulatorów w 2022 są ratingi ESG. Branża ta jest obecnie zupełnie nie uregulowana i mało przejrzysta, a duże rozbieżności w ocenach tych samych spółek podważają wiarygodność stosowanych metodologii. Komisja zapowiedziała już prace legislacyjne, które zakończyć się mają w 2023 roku, ale których założenia poznamy zapewne w nadchodzących miesiącach.
W marcu należy się też spodziewać nowych propozycji legislacyjnych dotyczących sektora finansów publicznych – unijnej regulacji tzw. zielonego budżetowania, polegającego na uwzględnianiu kwestii środowiskowych w wydatkach sektora publicznego oraz wsparcia dla eksportu.
Jeżeli chodzi o przewidywania rynkowe, wzrost szeroko pojętych aktywów ESG – zarówno funduszy jak i instrumentów dłużnych, który dało się zaobserwować w 2021 roku (i w latach poprzednich) z pewnością będzie trwał, a wartość aktywów tego segmentu rynku dalej szybko rosnąć.
Kwestią do obserwowania w nadchodzącym roku będzie też z pewnością rozwój wypadków za Oceanem Atlantyckim. Stany Zjednoczone są nieco w tyle, jeżeli chodzi o regulacje rynku ESG, zarówno dotyczące ujawnień dla spółek publicznych jak i inwestorów czy też regulacje ostrożnościowe banków. W wielu kwestiach ich entuzjazm dla integracji kwestii ESG jest też mniejszy. Od ostatecznie przyjętej filozofii regulacyjnej w Stanach zależeć może rozwój rynku globalnie.
Autor: Stanisław Stefaniak, Fundacja Instrat
