Bieżący rok może wyznaczyć ważny etap na drodze do kształtowania się otoczenia prawnego dla produktów i usług finansowych objętych wymogami ujawnień na podstawie SFDR/TR. Postuluje się aby minimalny poziom inwestycji funduszu, które służą promowaniu aspektów środowiskowych lub społecznych, albo mających na celu zrównoważone inwestycje wynosił, zgodnie z wiążącymi elementami strategii inwestycyjnej funduszu, co najmniej 80% portfela.
Więcej regulacji i nadzoru w ESG
Pierwszym ze wspomnianych działań jest zainicjowanie przez European Securities and Markets Authority (ESMA) procedury konsultacji z przedstawicielami instytucji finansowych oraz krajowych organów nadzoru w zakresie treści wytycznych dotyczących minimalnych standardów uprawniających fundusze inwestycyjne do wykorzystania w nazwie skrótu „ESG” lub określeń odnoszących się do terminu „zrównoważony”. ESMA proponuje aby w celu ochrony potencjalnych inwestorów i uczestników oraz utrzymania spójności pomiędzy rzeczywistymi cechami funduszu dotyczącymi realizowanej strategii inwestycyjnej a informacją komunikowaną wspomnianym kategoriom odbiorców, wprowadzić w przypadku ww. funduszy wymóg utrzymywania wyrażonej procentowo minimalnej (tj. nie mniejszej niż określonej w wytycznych) ekspozycji na inwestycje nadające funduszowi określoną charakterystykę związaną z ESG, czy szerzej ze zrównoważonym rozwojem. W związku z tym postuluje się aby minimalny poziom inwestycji funduszu, które służą promowaniu aspektów środowiskowych lub społecznych, albo mających na celu zrównoważone inwestycje wynosił, zgodnie z wiążącymi elementami strategii inwestycyjnej funduszu, co najmniej 80% portfela. Jednocześnie w przypadku produktów tzw. ciemnozielonych, w ramach ww. części portfela o udziale nie mniejszym niż 80% wszystkich inwestycji danego funduszu, co najmniej 50% tak określonej części powinno spełniać również kryteria zrównoważonej inwestycji, zgodnie z definicją przewidzianą w SFDR. Wedle założeń, wytyczne ESMA powinny zostać przyjęte przed końcem 2023 r.
Zapobiec greenwashingowi
Wspomniana inicjatywa ESMA stanowi przykład działań ukierunkowanych na przeciwdziałanie zjawisku tzw. greenwashingu, czyli wywoływaniu u klientów wrażenia, że dany produkt finansowy uwzględnia kwestie związane z ESG lub ze zrównoważonym rozwojem, podczas gdy w rzeczywistości nie posiada on takich cech. Do tej samej kategorii kwalifikuje się skierowane do uczestników rynku bankowego, ubezpieczeniowego oraz kapitałowego wspólne zaproszenie European Banking Authority (EBA), European Insurance and Occupational Pensions Authority (EIOPA) oraz ESMA (łącznie Europejskie Organy Nadzoru, ESAs) do udziału w konsultacjach mających na celu zidentyfikowanie przypadków greenwashingu w sektorze usług finansowych UE (Call for evidence on better understanding greenwashing). Ważny głos w tej dyskusji zabrała organizacja reprezentująca europejskie podmioty zarządzające funduszami i aktywami (European Fund and Asset Management Association, EFAMA). W ocenie EFAMA rosnącemu popytowi na „zielone” produkty i usługi finansowe oraz zwiększającej się liczbie produktów oferowanych jako takie, towarzyszy rosnący poziom ryzyka – tak dla rynku, instytucji finansowych, jak i klientów. Wzmaga je obecny stan regulacji prawnych normujących zagadnienia związane z sustainable finance. Mowa tu w szczególności o niedoskonałościach towarzyszących wczesnej fazie ich rozwoju, w tym o niepewności wynikającej z niejasnej w wielu przypadkach treści przepisów, które prowadzą do zróżnicowanych interpretacji (w tym w zakresie kluczowych koncepcji), czy o przypadkach niespójności pomiędzy aktami prawnymi. W ramach stanowiska przedstawionego w odpowiedzi na Call for evidence, EFAMA zwraca uwagę na potrzebę odróżnienia sytuacji intencjonalnego wprowadzania klientów w błąd w związku ze stosowaniem greenwashingu, od sytuacji w których ma to swoje obiektywne uzasadnienie. Może to bowiem wiązać się z uwzględnieniem sporządzonej w dobrej wierze interpretacji przepisów, dostosowaniem się do ograniczonej dostępności lub jakości danych nt spółek portfelowych (ma to bezpośredni wpływ na rzetelność ujawnień i „pokrycie” portfela danymi nt ESG), czy koniecznością polegania na danych gromadzonych i opracowywanych przez wyspecjalizowane podmioty zewnętrzne. Ten ostatni przypadek cechuje także dodatkowe ryzyko wynikające ze znaczących różnic w metodologiach stosowanych przez poszczególne podmioty, czy możliwość pominięcia lub błędnego opracowania istotnych danych.
Niezbędne są kolejne działania
Do zaradzenia tej sytuacji w istotnym zakresie przyczyni się dyrektywa CSRD, która rozszerza względem rozwiązań przewidzianych aktualnie w dyrektywie 2014/95/EU (Non-Financial Reporting Directive, NFRD) zakres ujawnień przedsiębiorstw w określonych aspektach związanych ze zrównoważonym rozwojem, dostosowując je do ujawnień w tym samym obszarze, adresowanych m.in. do podmiotów zarządzających portfelami, czy rozszerzając w perspektywie kilku najbliższych lat zakres spółek objętych obowiązkami raportowymi.
W tym kontekście wiele do myślenia dają również opublikowane w dn. 27 czerwca 2022 r. wyniki badania ESMA dotyczącego dostawców ratingów ESG w UE. Zdaniem ESMA rynek dostawców ratingów ESG cechuje zarówno wczesny etap rozwoju jak i dynamiczny wzrost. Zaznacza się również wyraźnie dominująca pozycja niewielkiej liczby dużych dostawców spoza UE. Według raportu na liście zastrzeżeń i wątpliwości podnoszonych przez instytucje finansowe korzystające z ratingów ESG wysoko plasują się niski poziom transparentności stosowanych metodologii i źródeł danych, brak porównywalności ratingów ESG pochodzących od różnych dostawców, oraz brak standaryzacji w zakresie przetwarzanych danych źródłowych. Wobec takich ustaleń, coraz bardziej prawdopodobna staje się ingerencja unijnego regulatora lub organów nadzoru w obszarze usług realizowanych przez dostawców ratingów i centra danych ESG.
Znaczenie ESG rośnie
Z analizy rozpisanego na najbliższe lata programu działań ESMA „Sustainable Finance Roadmap 2022-2024”, wynika że wspomniany już greenwashing umieszczony został na liście priorytetów dla działań nadzorczych ESMA w bieżącym roku. Równie wysoko uplasowano inicjatywy mające na celu poprawę spójności regulacji ponadsektorowych takich jak CSRD, rozporządzenie w sprawie benchmarków (BMR), SFDR, TR, a także promowanie konwergencji w zakresie ich stosowania i nadzoru nad ich przestrzeganiem. Obszar ESG / sustainable finance stanowić będzie również coraz bardziej istotny element otoczenia regulacyjnego dla uczestników polskiego rynku kapitałowego, zarówno po stronie dostawców produktów i usług, jak po stronie dystrybutorów i to bez względu na poziom ambicji związanych z problematyką ESG. Świadczy o tym m.in. nałożenie na wszystkie TFI obowiązku włączenia ryzyka dotyczącego zrównoważonego rozwoju (sustainability risk) do procesów związanych z zarządzaniem ryzykiem funduszy inwestycyjnych, zaadresowanie do domów maklerskich regulacji dotyczących m.in. obszaru zarządzania produktowego (tzw. product governance), odnoszących się do uwzględniania w procesie dystrybucji preferencji klientów związanych ze zrównoważonym rozwojem, jak i zainicjowany z początkiem lutego br. proces legislacyjny dotyczący nałożenia analogicznych obowiązków w obszarze product governance na TFI oraz pozostałych dystrybutorów funduszy.
MARIUSZ BIAŁY
Counsel
Krzysztof Rożko i Wspólnicy Kancelaria Prawna
